‘Ik zei tegen mezelf: God zal zowel de rechtvaardigen als de goddelozen aan Zijn oordeel onderwerpen, want er is bij Hem voor alles wat er gebeurt en voor elke daad een tijd en een plaats. Ik zei tegen mezelf dat God de mensen heeft bevoorrecht: ze beseffen dat ze als de dieren zijn, want de mensen en de dieren treft eenzelfde lot.
Zoals een dier sterft, zo sterft ook een mens; ze delen in dezelfde adem. Dat is hun beider lot. Een mens is niet beter af dan een dier, want alles is leegte. Alles gaat naar dezelfde plaats, alles is uit stof ontstaan en alles keert terug tot stof. Wie zal ooit weten of de adem van een mens naar boven opstijgt en die van een dier afdaalt naar de aarde?
Daarom, zo heb ik vastgesteld, is het maar het beste voor een mens dat hij vreugde put uit alles wat hij onderneemt. Dat is wat hem is toebedeeld, want wie zal hem van iets laten genieten na zijn dood?‘ (Uit Prediker 4 de verzen 18-22)

Advies van een aristocratisch-individualistisch mens…

Geciteerd: De spreker die nu aan het woord komt (in 4 de verzen 1-3), is zeer onder de indruk van de kille levensbeschouwing van zijn voorganger. Hij is meer bewogen. Aansluitend bij het advies ‘er is niets beters dan dat de mens zich verheugt in zijn werken‘ stelt hij de vraag, in hoeverre dit mogelijk is. De koude aristocraat uit 3 de verzen 18-22 heeft zo maar even geponeerd, dat de mens zich verheugen moet in zijn werken. De bewogen spreker van 4 de verzen 1-3 werpt tegen, dat het overgrote merendeel van de mensen de gelegenheid daartoe niet heeft. Daarmee is de kracht van het aristocratisch-individualistisch advies vervallen.

‘Wat mij aangaat, ik aanschouwde alle onderdrukkingen die onder de zon geschieden: tranen der onderdrukten en zij hadden geen trooster; aan de zijde der onderdrukkers was macht, maar ze hadden geen trooster.‘ (Uit Prediker 4 de verzen 1-3)

Met deze woorden keert de spreker zich tegen die van 3 de verzen 18-22, en hij grijpt terug op wat de spreker gezegd heeft van 3 vers 16v: de geschiedenis is vòl van onrecht. Maar de troost en de moed van vers 16v heeft hij niet: hij kan niet nazeggen dat Gods gericht de geschiedenis doortrèkt: Dat heeft de spreker van 3 de verzen 18-22 hem definitief afgenomen. (1)

In de korte rede van 4 de verzen 1-3 is veel geestelijke armoede: deze spreker heeft zozeer gecapituleerd voor die eerdere woorden, dat hij de zin van het leven niet meer ziet: Daarom prees ik de doden gelukkig. Maar in meer dan één opzicht is de spreker van 4 de verzen 1-3 beter dan zijn voorganger: de man die de doden gelukkig prijst is geen individualist; hij heeft belangstelling voor het van de talrijke verdrukten; van kilheid is bij hem geen sprake, hij is diep aangegrepen door het lot van de talrijke verdrukten die onder de macht van weinig machthebbers zijn: hij is niet een koud mens zoals zijn voorganger.

Woorden van een socialist in de goede zin van het woord…

We zouden hem eerder een socialist in de goede zin van het woord kunnen noemen; hem ontbreekt het aristocratisme van de vorige spreker geheel. Dat zijn mooie trekken: anti-individualisme, warmte van gemoed, democratische gezindheid. Niettemin betekent de rede van 4 de verzen 1-3 een nieuw dieptepunt in het gesprek. Want de conclusie is: Daarom prees ik de doden gelukkig.

Degenen die het boek Prediker een pessimistisch boek noemen, kunnen zich vooral op 4 de verzen 1-3 beroepen. Daar komt bij dat dit gedeelte een heel weinig Joodse, maar integendeel een onmiskenbare Griekse klank heeft.

(Wordt vervolgd!)

(1) De werkhypothese, waarvan de schrijver gebruik heeft gemaakt, namelijk dat het boek Prediker een verslag is van een discussie waaraan vele en in overtuiging uiteenlopende sprekers deelnamen, ligt zó voor de hand, dat we moeilijk kunnen aannemen dat ze nooit eerder geopperd zou zijn. In de ons bereikbare literatuur hebben we haar echter niet aangetroffen.

Bron citaat: Boek – ‘Heersende te Jeruzalem‘ – door prof. dr. K.J. Popma (1903-1986)

Zie ook:

• Prediker: De Qohèleth spreekt in de qahaal…
• Prediker: Het voordeel van de wijsheid…
• Prediker: De eeuw in hun hart gelegd…
• Prediker: Sleutel tot verstaan van het boek…
• Prediker: Heersende te Jeruzalem…
• Prediker: Moeilijke bezigheid… (I)
• Prediker: Moeilijke bezigheid… (II)
• Prediker: Werkgroep met saamhorigheid als doel voor ogen…
• Prediker: Geen Joods (of ‘Gemeentelijk’) cultureel zelfbehagen…
• Prediker: Wat ‘nut ons’ dit Bijbelboek…
• Prediker: De oude dwaze koning, verzot op eigen verleden…
• Prediker: Een ‘betere koning’, maar ‘de lateren’…
• Wie volhouden en volharden tot het einde…
• Prediker: Wees zuinig met uw woorden in het Godshuis…

Bron afbeelding: @PrimoBibleVerses