Het Avondmaal is een geheim…

De wedergeboorte is een geheim en de Heilige Geest is een geheim en het Avondmaal is een geheim; en wij kunnen met ons verstand de wijze, waarop Christus tegenwoordig is, niet begrijpen. Wie hier begrijpen wil, dérailleert. Zwingli heeft het geheim er uit gehaald en dérailleert, de Roomse kerk heeft het geheim willen vastleggen in een leer en dérailleert; het is beter voor het geheim te blijven staan en te belijden met de Catechismus, hoe paradoxaal het ook lijkt:

Brood blijft brood en wijn blijft wijn,
en toch is Christus zelf tegenwoordig, worden wij hoe langer hoe meer verenigd met Zijn lichaam, vlees van Zijn vlees, been van Zijn benen.

Zoals gezegd: wij dreigen stuk te lopen op de Scylla van de Roomse transsubstantiatie-leer. Wat voor onderscheid is er nog tussen ons en Rome? Rome leert, dat wij het lichaam en bloed van Christus eten en drinken, en wil leren, dat wij deel ontvangen aan het lichaam van Christus. Wat voor verschil is er dan nog? Om dat te weten, zetten wij een streep onder een woord in antwoord 76, dat wij tot nog toe hebben overgeslagen. Daar staat, dat wij hoe langer hoe meer met Christus verenigd worden door de Heilige Geest. De Roomse kerk zegt: omdat in een bepaald moment brood en wijn eenvoudigweg veranderen, is Christus aanwezig. Onze Catechismus zegt: …door de Heilige Geest. Dat wil niet zeggen, dat de concrete, reële gemeenschap met Christus nu weer vervluchtigt. De werkelijke Christus komt tot ons, wezenlijk, werkelijk en ten volle. En wij ontvangen deel aan Hem, evenwel door de Heilige Geest. Dat is: de wijze, waarop wij met Christus gemeenschap oefenen, is een zeer verborgene. En het laatste, wat over het Avondmaal gezegd moet worden, is de mystiek:

U, verborgen Christus, bid ’k eerbiedig aan… *·)

De Nederlandse Geloofsbelijdenis zegt het nog klaarder: wij eten het eigen en natuurlijk lichaam van Christus, evenwel door het geloof (als de hand en mond onzer ziel). In de Roomse kerk eet ieder Christus, ook hij die niet gelooft en hij eet Christus zich dan ook meteen tot een oordeel; in het Protestantisme eet iedereen brood en drinkt iedereen wijn, hij, die gelooft, eet Christus zelf; het ongeloof eet alleen maar brood en drinkt alleen maar wijn (1). Het geloof ontmoet de verborgen Christus:

U, verborgen Christus, bid ’k eerbiedig aan:
doe ons in deez’ tekenen ’t heilgeheim verstaan!
Ogen, mond en handen raken U niet aan,
door ’t gehoor slechts wordt Gij in ’t geloof verstaan.

Wat is het Avondmaal?
Het valt niet uit te zeggen.
Het is een geheim.

God beware ons er voor, dat wij het geheim zouden wegnemen, dat, als u uit de kerk gaat, kunt zeggen: nu weet ik het.

Bron: “De Reformatie in de crisis” van dr. A.F.N. Lekkerkerker (1913-1972).

(1) Opmerking AJ: De mens die deelneemt aan het Avondmaal terwijl hij door ongeloof (dat is wat anders dan “klein geloof” of “onzeker geloof”) geen deel heeft en krijgt door de Heilige Geest aan Jezus Christus, daarvan moet gezegd worden: “De toorn Gods blijft op hem” (Johannes 3 : 18). Ook Hebreeën 10 : 29 bevat een ernstige waarschuwing voor degenen die menen ongelovig en/of achteloos (=zonder werkelijke en dagelijkse bekering van concrete zonden) aan het Avondmaal te kunnen deelnemen.
Citaat: Onze Catechismus is helemaal niet bang, om te belijden, dat ik „het begin van de eeuwige vreugde voel in mijn hart”. En het Avondmaalsformulier waarschuwt vrijmoedig allen, „die dit getuigenis in hun harten niet voelen, zich van deze maaltijd, die Christus alleen voor Zijn gelovigen ingesteld heeft, te onthouden, opdat hun berechting en veroordeling niet nog zwaarder worden”. (ds. H. Veldkamp in “De zoon van Beëri” over de profeet Hosea)

Schrijvend over het avondmaal wilde hij (dr. A.F.N. Lekkerkerker) graag bekennen, dat hij in zijn hart een zwak had voor de schrijvers over het avondmaal in de 17e en 18e eeuw. Toch wees hij met alle waardering en liefde hun standpunt af. Nooit mag de zelf-toetsing resulteren in een-zichzelf-afhouden van de tafel des Heren, alsof de dis zou aangericht zijn voor een soort elite of geestelijke upper-ten in de gemeente. De Heiland is daar en Hij roept U! Ik ga naar het avondmaal niet OMDAT, maar OPDAT ik geloof. (2) (…)
Zijn uiteenzetting over de teneur en de inhoud van I Korinthiërs 11 is bijzonder leerzaam en boeiend. Er is daar geen sprake van, dat de apostel zou gaan onderscheiden tussen waardige en onwaardige mensen. Paulus trachtte de gemeente te brengen tot een waardige viering van het avondmaal van de Heer. Men had het avondmaal, dat toen nog een volledige maaltijd was, laten verworden tot een braspartij en zo een aanslag gepleegd op de gemeenschap der kerk.
Ik denk in dit verband vooral aan een boek, dat Lekkerkerker al veel eerder schreef. Ik bedoel het prachtige boek: “De Reformatie in de Crisis”, Wageningen, 1949. Daaruit benadert de Groninger dogmaticus op een uiterst fijnzinnige en eerbiedige manier het mysterie van het avondmaal des Heren. Hij onderstreept de samenhang tussen Avondmaal en Pinksteren.
(Bron: Opbouw Online, artikel 018838, 19 januari 1973, jaargang 17, nummer 3, geschreven door ds. O. Mooiweer).

(2) Opmerking AJ: Deelname aan het Avondmaal zonder geloof wordt hier natuurlijk niet bedoelt!