Luther’s verwerking van teleurstellingen

Luther is niet alleen teleurgesteld geweest over het uitblijven van een grote bekering onder de Joden van zijn tijd maar ook vanwege hun afwijzende en vijandige houding tegenover het Evangelie. Maar Luther was zeer bepaald ook teleurgesteld over het uitblijven van de doorwerking van het Evangelie bij veel christenen in Duitsland en Europa. Als geen ander had Luther een diep besef van de sanerende en transformerende kracht van het Evangelie. De enorme kracht van het Evangelie zou de Duitse en ook de Europese samenleving(en) naar een hoger plan tillen. Het Evangelie zou niet alleen ten goede komen aan het zielenheil van individuele personen, maar ook tot heil zijn voor de samenleving(en) van mensen. Het zou  mensen er toe bewegen het goede te (gaan) doen en zorg te hebben voor elkaar in en door het organiseren van goed onderwijs om ook daar het Evangelie te onderwijzen en de jeugd voor te bereiden op taak en ambt in huis (gezin) en maatschappij en vooral ook in kerk en zending(!), door goede verzorging van zieken en bejaarden (ouders en grootouders), en het zou ook ten goede komen aan de zorg voor elkaar in de werkplaatsen en bij alle handel en bedrijvigheid. Wat zou er veel sociaal onrecht worden opgeruimd en financiële ongerechtigheid worden gesaneerd, wanneer mensen zich werkelijk in alles zouden laten gezeggen door Gods Woord. Velen wilden het (herontdekte) Evangelie (als leer) wel aannemen, maar men kwam (nog) niet toe aan een totale doorwerking daarvan in eigen leven en samenleven. Daardoor bleef de reformatie van het kerkelijk leven en de maatschappij steken en werd allerlei schrijnend sociaal en financieel onrecht gehandhaafd. Allerlei (verwachte en gehoopte) mogelijke vernieuwingen werden niet of maar half doorgevoerd of tegengewerkt. Bij velen was er ook niet het nodige geduld om de ontwikkelingen af te wachten en de nodige tijd te geven. Bij de minder bedeelden in de samenleving ontstond veel verontwaardiging en ongeduld en er ontbrandde zelfs een verschrikkelijke burgeroorlog (“Boerenoorlog”) in Duitsland, waarvoor en waarbij men zelfs ook Luther en “zijn” Evangelie gebruikte of juist de schuld wilde geven. Bij Luther veroorzaakte dat zware aanvechtingen en depressie(s) en zijn bewogenheid leidde behalve tot Bijbelse oordeelprediking ook tot harde woorden en het voorstellen van harde maatregelen, omdat hij zag hoe belemmerend en ook desastreus de gevolgen waren (zijns inziens veel meer desastreus, dan de door hem voorgestelde maatregelen!), als mensen zich niet met heel hun leven en samenleven willen geven aan het leven dat hoort te volgen op de verkondiging van het Evangelie. Luther begon daarom met een Oudtestamentische oordeelprediking en daarmee volgde hij geheel de Bijbelse lijn van de profeten, die bij gebrek aan bekering in de levenspraktijk het volk ‘in Gods Naam’ met oordelen bedreigden. Trouwens, Johannes de doper, Christus en de apostelen doen dit soms ook, denk bijvoorbeeld aan Christus’ oordeel over Kafarnaüm (Matteüs 11) en Zijn profetie over Jeruzalem: geen enkele steen zal op de andere blijven’, enzovoort. Maar helaas ging Luther daarbij ook, vanwege zijn zorgen en ongeduld, met zijn woordgebruik en met zijn voorgestelde maatregelen tegen de Joden ver over ‘christelijke grenzen’. Want hierin ‘schijnt hij meer door drift dan door liefde bezield te zijn geweest’ (1). De bekering van de Joden waar hij altijd op gehoopt had, maar waarin hij nu zelf ook niet meer scheen te geloven, raakte daardoor juist nog verder uit zicht. Hij miste dus door zijn teleurgestelde hoop op bekering van de Joden (en vanwege zijn drift!), hiermee zelf ook het spoor dat het Evangelie ons wijst en ging wel heel eenzijdig ‘de wet’ prediken. Over geduld hebben en lijdzaam kunnen en willen zijn, waar hij altijd zo sterk op gewezen had – en vooral het gebod van de liefde tot de naaste waar de Bijbel ons op wijst – werd daarbij helaas niet of nauwelijks meer gesproken…

Bron: Gesprekken met Hugo van Woerden (www.maartenluther.com)

(1) Lees :    Biechtgebed van Luther
Aanrader: Dagboek over het gebed – Uit de diepten roep ik tot u (Maarten Luther)

Lees meer: Luther in conflict en onder vuur