Inleiding op Bonhoeffer’s werk

Dietrich Bonhoeffer (1906-1945)

Citaat uit “Navolging”, hoofdstuk “De navolging en de enkeling”. 

Ook de weg tot de “door God gegeven werkelijkheid” van de andere mens, met wie ik samenleef, gaat via Christus; anders is het een dwaalweg. Al onze pogingen, de kloof die ons van de ander scheidt, de onoverbrugbare afstand, zijn anders-zijn, zijn vreemdheid door middel van natuurlijke of psychische verbinding te overwinnen, moeten schipbreuk lijden. Er bestaat geen afzonderlijke weg die leidt van mens tot mens. Het meest liefdevol zich verplaatsen in de ander, de meest doordachte psychologie, de meest natuurlijke openheid dringt niet door tot de ander; er bestaan geen directe psychische verhoudingen. Christus staat ertussen (1). Alleen door Hem leidt de weg tot de naaste. Daarom is de voorbede de meest belovende weg tot de ander en het gemeenschappelijk gebed in Christus’naam de ware gemeenschap.

Wanneer je bedenkt dat Dietrich Bonhoeffer, zelf wetenschappelijk hoog opgeleid, een zoon was van de zeer begaafde hoogleraar in de psychiatrie, Karl Bonhoeffer, die tijdens WO II nog door Hitler geridderd werd, vanwege zijn hoogstaand wetenschappelijk werk, dan wordt de verwondering over wat hij hier schrijft en aanbeveelt alleen nog maar groter. Maar wat zijn deze woorden troostrijk en bemoedigend voor mensen die machteloos zijn komen te staan tegenover elkaar, niet meer in staat om elkaar nog te bereiken en te helpen. Wat helpen deze woorden ons dan, om in de moeitevolle omstandigheden van ons leven de blik en het hart met elkaar omhoog te heffen en wat leren deze woorden ons al onze verwachting te richten op onze Heiland en Verlosser, Jezus Christus. Op Hem Die ons de (vergevende) liefde van de Vader heeft geopenbaard. Dan weten we dat er toch (weer) ware gemeenschap mogelijk is op ons gelovig gebed voor en met elkaar. Ook al is zij door ons mensen niet (meer) te bewerkstelligen, bij God zijn alle dingen mogelijk!

Belijden is eerbiedig naspreken van het onderwijs van Gods Woord. Bonhoeffer heeft ons daarin voor willen gaan. Hij staat met dit belijden ook voluit in de Reformatorische traditie van de kerken in Europa. Hij schaamt zich bijvoorbeeld niet om te verwijzen naar wat Luther en Calvijn gezegd/geleerd hebben (2). Hij is verwaardigd tot lijden en sterven voor zijn belijden van het Evangelie in Hitler Duitsland. Dat zie ik als een vingerwijzing van God naar het werk van deze man, en geeft mij aanleiding en durf om veel aandacht te geven aan en te vragen voor wat hij geschreven heeft. Met name aandacht voor wat hij gepreekt en geschreven heeft voor WO II m.n. in “Navolging”, maar ook in “Bidden met de Psalmen” en “Gemeenschapsleven”. Alles wat hij (later) gezegd en geschreven heeft, behoren we (m.i.) af te meten aan wat hij in en met deze geschriften heeft kunnen en mogen belijden over Gods Woord en het volgen van Christus. Wat hebben Hitler Duitsland en de duivel, maar zeker ook zijn eigen natuur het Bonhoeffer moeilijk gemaakt om aan deze goede belijdenis tot het eind van zijn leven vast te houden. (3) Iets van zijn strijd komt aan het licht als we lezen in het boekje “Mijn ziel keert zich stil tot God – Preken en meditaties bij de Psalmen” (deels geschreven in de gevangenis).

We mogen, dankbaar gebruik maken van het belijden van Bonhoeffer, en elkaar wijzen op wat hij ons uit Gods Woord leert verstaan, maar we zullen ook steeds weer met Agur (Spreuken 30) erkennen en belijden, dat het ons mensen aan (eigen) inzicht ontbreekt en dat we aan Gods Woord niets wezenlijks kunnen toevoegen (verzen 5 en 6). Uit wat Bonhoeffer in “Navolging” geschreven heeft, blijkt dat hij zich daarvan steeds terdege bewust is geweest.

(1) Zie meer hierover bij: Geestelijke of psychische gemeenschap…

(2) “Wij moeten de Schrift eerst weer leren kennen zoals de reformatoren en zoals onze vaderen haar kenden. De tijd en het werk daartoe mogen we niet schuwen.”  (Bron: “Gemeenschapsleven”)

(3) Zie ‘Ik heb mijn hart tot rust gebracht…‘

Bestellen:

Navolging – bij bol.com
Mijn ziel keert zich stil tot God
Verborgen omgang (Uitgeverij Kok)
Verborgen omgang (Bol.com)