Rembrandt en zijn Heiland…

Toen de hoofdman over honderd zag wat er gebeurd was, verheerlijkte hij God
en zei: Werkelijk, deze Mens was rechtvaardig. (Lukas 23 : 47)

Schilderij van de kruisoprichting

(…) Dat er dynamiek in dit gebeuren is, blijkt uit meer nog: Het kruis wordt met zichtbare inspanning van de soldaten en knechten omhooggetrokken en – geduwd. Maar liefst vier personages zijn er mee bezig. (…)

En dán is daar in het centrum van het schilderij, aan Jezus voeten, een elegante jongeman met een blauwe schildersbaret. Hij is duidelijk geëmotioneerd, alsof hij zich mede verantwoordelijk voelt voor dit verschrikkelijke gebeuren. Geen twijfel hij draagt de gelaatstrekken van Rembrandt zelf. De kunstenaar blijft niet buiten zijn onderwerp, maar voelt zich er helemaal bij betrokken. Door zich zo af te beelden erkent hij schuld. Geheel in de lijn met het bekende gedicht van zijn tijdgenoot Jacobus Revius:

T’en zijn de Joden niet, Heer Jesu, die U cruysten
T’en zijn de crijchs-luy niet die met haer felle vuysten
Den rietstok hebben of den hamer opgelicht
Of het vervloeckte hout op Golgotha gesticht
Ick bent, o Heer, ick bent die U dit heb gedaan
Want dit is al geschiet, eylaes! om mijne sonden…

(…) Links in het midden treedt de Romeinse centurio uit het donker te voorschijn (…)
Hij is bij deze terechtstelling met het toezicht belast. (…)
Zie je hoe de hoofdman vanuit het schilderij naar buiten kijkt? Zijn ernstige blik is uitdrukkelijk op ons als kijkers gericht. Rembrandt heeft hem zo geschilderd, dat ik niet naar hem, maar hij naar mij kijkt. Alsof hij mij vraagt: Hoe reageer jij op dit gebeuren? hoe sta jij hierin?

 (…) En op de voorgrond, glanzend in ’t licht staat een eenzame spade in de aarde. (…)
Ik vind die spade ontroerend. Omdat ook Christus mij hier ontroert: alleen en zo verlaten als Hij daar hangt, tegen de donkere achtergrond. Onwillekeurig komen de woorden van het Avondmaalsformulier bij mij naar boven: “Hij werd verlaten, opdat wij door God aangenomen en nooit meer door Hem verlaten zouden worden…”

Bron tekst: “Een glimp van de hemel – het geheim van Rembrandts geloof” van Jan Riemersma.
Bron foto: Pinterest – The world’s catalogue of ideas

Rembrandt – De kruisoprichting