Luther als mens…

Bron: RD-online – n.a.v. biografie over Luther van prof. dr. H.J. Selderhuis

Zondige zak met maden

Luthers vader Hans ging zoals velen in zijn tijd nogal flexibel om met zijn achternaam. Hij schreef die als Lüder, Loder, Ludher, Lotter, Lutter of Lauther. Men schreef zoals het klonk. „Pas toen de zoon van Hans begon te publiceren, werd het van belang een vaste achternaam te kiezen, en dus noemde Martin zich vanaf 1517 Luther. Slechts kort heeft hij zich in die tijd af en toe ”Eleutherios” genoemd, een woordspelling op het Griekse woord voor ”vrij”. Dat betekende dan zoiets als Martin de Vrije of Martin de Bevrijde, maar van dit elitaire woordgrapje is hij snel weer afgestapt. ”Luther” werd de vaste naam, maar toen hij eenmaal bekend geworden was, nam hij er op een bepaalde wijze toch weer afstand van. Hij had er grote moeite mee dat de beweging van de Reformatie, die voor hem een terugkeer naar de Schrift was, naar hem werd genoemd. Ieder die zich gebonden wist aan de herontdekte christelijke waarheid „moet over mijn naam zwijgen en zich niet luthers maar christen laten noemen. Wat is Luther? De leer is toch niet van mij? Ik ben toch ook voor niemand gekruisigd? (…) Hoe zou ik als arme, zondige zak vol maden ertoe komen dat men de kinderen van Christus mijn heilloze naam zou laten dragen? (…) Ik ben geen meester en wil het ook niet zijn. Samen met de gemeente deel ik in de algemene leer van Christus en Hij alleen is onze meester.”

Dat heeft hij mooi gezegd, maar toch bleef men spreken over lutheranen.”

Zo zag Luther eruit

Hoe Luther eruitzag, weten we pas sinds 1520. Dan verschijnt het eerste portret van hem. „In een tijd waarin we met foto’s overspoeld worden, is het haast onvoorstelbaar dat iemand pas op een afbeelding verschijnt als hij zevenendertig is. En dat dit dan ook nog een uitzondering is, omdat bijna alle mensen uit die tijd hun leven lang niet afgebeeld werden. Alle afbeeldingen die we van Luther hebben, zijn door Lucas Cranach (1472-1553), de beroemde hofschilder van de keurvorst, gemaakt. De eerste toont de magere monnik, met tonsuur en ernstig kijkende ogen. Het is een afbeelding met een boodschap, namelijk dat dit een serieuze man is en niet een ketter met wilde plannen. Ook toen hoorden portretten en afbeeldingen bij de pr-afdeling. Gaandeweg wordt Luther dikker. Het lijkt alsof het inzicht dat een mens met vasten de hemel niet kan verdienen, hem met grote overtuiging tot een calorierijke levensstijl verleid heeft.”

Op jacht

Luther dook in 1521 onder op kasteel de Wartburg bij Eisenach. De burcht stond onder leiding van Hans von Berleph, die hem af en toe mee op jacht nam. Niet echt een leuk uitje voor Luther. „Ik ben afgelopen maandag (12 augustus) twee dagen mee geweest op jacht om dit bitterzoete genoegen van de helden te leren kennen. We hebben twee hazen en een paar armzalige patrijzen gevangen; inderdaad een bezigheid die past bij mensen die verder niets te doen hebben. Ook daar tussen vangnetten en honden heb ik zitten theologiseren, want hoe veel plezier me deze aanblik ook gaf, het was vermengd met veel medelijden en schuld toen ik dit geheimzinnige opjagen van dieren meemaakte. Wat betekent dit beeld anders dan de duivel die door zijn vervolging en door die goddeloze leraars met zijn honden (namelijk bisschoppen en theologen) op deze onschuldige diertjes jaagt. Deze zeer verdrietige en verborgen verbinding met de eenvoudige en gelovige zielen ligt toch voor de hand. Daar kwam een nog gruwelijker duiding van dit gebeuren bij. Ik had het voor elkaar gekregen een haasje het leven te redden. Toen ik het in de mouwen van mijn jas gestopt had en een eindje weggelopen was, hadden de honden de arme haas toch gevonden en hadden dwars door mijn jas heen het rechter achterbeen van het beestje gebroken en het de keel doorgebeten. Nou, precies zo gaan de paus en de satan te keer, zodat ze zelfs die zielen die gered zijn nog doden en wat ik daartegen probeer te doen, bekommert hen helemaal niet.”

Liefde van een moeder

Maarten en Katharina Luther kregen na hun huwelijk in 1525 binnen acht jaar zes kinderen. Toen Luthers beide zusters stierven, namen hij en Katharina de kinderen bij hen op. Luthers ene zus had vijf kinderen, de andere zes, zodat Katharina nu voor zestien kinderen moest zorgen. „Het was dan ook geen wonder dat haar dag elke morgen om vier uur begon, waaraan ze de naam „de morgenster van Wittenberg” te danken had. Bij al die drukte had ze nauwelijks tijd uit de Bijbel te lezen en daar was Luther minder over te spreken. Hij beloofde haar vijftig gulden als ze tussen Kerst en Pasen de hele Bijbel uit zou lezen, een aanbod dat zij blijkbaar aannam, want Luther meldde aan een vriend: „Ze neemt het serieus, want ze is al bij Deuteronomium.”

Toen Luther eens zijn waardering uitsprak over de zorg van Katharina voor haar kinderen en daarmee voor moeders in het algemeen, zei hij: „De liefde van een moeder is sterker dan alle viezigheid en korsten van een kind. Zo is ook de liefde van God voor ons sterker dan onze viezigheid. Ofschoon wij zondaren zijn, blijven wij ondanks onze viezigheid kinderen van God, noch vallen wij vanwege onze zonden uit Zijn genade.”