Preek van de leek…

Bij het bericht over Meavita (b) moest ik (1) weer denken aan het kerkelijke fenomeen van de ‘preek van de leek’. Vandaag preekt niet de dominee, maar zomaar iemand – in elk geval geen bevoegde ambtsdrager, want anders is het geen leek meer. Ik heb het nu niet over wat die leek zegt. Dat kan best zinnig zijn, maar het gaat om het verschijnsel als zodanig.

Een leek doet de preek, die normaal alleen is voorbehouden aan hen aan wie de kerkorde dat heeft toevertrouwd. Nu is die kerkorde al heel ruim als men de betekenis van de preek bedenkt: het woord van God wordt over de gemeente uitgesproken. Het is Gods oordeel en Gods vrijspraak. Het gaat om een hoger oordeel dan dat van het gerechtshof. Daarvoor zijn in de kerk mensen aangesteld. Zij zijn bevoegd om te preken. Maar nu mag ineens een leek dit doen. Een onbevoegde. Het is hetzelfde alsof ineens een tuinman gevraagd wordt binnen te treden als de deur opengaat en plechtig wordt geroepen: De rechtbank!’ (a) en deze tuinman het vonnis gaat uitspreken. In de kerk neemt men een loopje met de preek. Men neemt die niet serieus. Anders laat je die niet uitspreken door een onbevoegde. Straks nodigen we ook nog oma’s uit om hun kleinkinderen te dopen en de afwasser uit het restaurant om het avondmaal te bedienen. Te gek om los te lopen? Gezien de huidige kerkelijke praxis zou het zomaar kunnen. We nemen als kerk onszelf niet meer serieus. Erger: we nemen het woord van God dat over ons wordt uitgesproken, niet meer serieus. Allerlei onbevoegden worden erop losgelaten.

Experiment in het ziekenhuis

Dan heb ik het nog niet eens over deskundigheid. We hebben een aardig experiment in het ziekenhuis. Volgende week wordt een operatie gedaan door een houtbewerker. Die weet zo goed met het mes om te gaan en zulke mooie dingen te maken. Leuk om die ook eens in de operatiekamer te hebben. Hij zal best het mes kunnen hanteren, maar dan niet aan mijn lijf! Geen ziekenhuis dat eraan denkt. Hoelang is de opleiding van een chirurg niet? En hoelang is de opleiding van een predikant niet? Dat er artsen zijn die fouten maken, betekent nog niet dat je de slager hun werk kunt laten doen. Dat je je bij dominees soms afvraagt waar ze hebben gestudeerd, wil nog niet zeggen datje hun bevoegdheid overlaat aan een politicus. Het oordeel over mensen, over hun lichaam, hun ziel en hun maatschappelijke waardigheid, vraagt de hoogste deskundigheid en een van de basale garanties daarvoor is dat dit wordt uitgesproken door mensen aan wie de bevoegdheid daartoe is toevertrouwd (a).

Bron: Column getiteld “Onbevoegd oordeel”,  ND-Opinie, 24-11-2016. (nd.nl/columns)
(1) Theoloog Bram van de Beek, emeritus hoogleraar Symboliek aan de Vrije Universiteit.

(a) Zie ook De Sleutel van het Woord…
(b) De bestuurders van de thuiszorgorganisatie Meavita zijn door het gerechtshof veroordeeld wegens wanbestuur. Nu moet echter het hele proces overgedaan worden. Een van de betrokken rechters bleek al met pensioen te zijn, toen de uitspraak kwam.
‘Wat maakt dat nu uit?’, zou je zeggen. Verliest die rechter ineens zijn deskundigheid als hij met pensioen gaat? Kan hij niet zuiver meer oordelen over mensen? Iemand van zeventig kan helderder zijn dan een ander van zestig.
Toch is de regel onverbiddelijk: als een rechter met pensioen is en bij het oordeel betrokken was, dan is dat oordeel ongeldig. Men kan dit spijkers op laag water zoeken vinden, maar zo is de wet nu eenmaal. En als er één plek is waar de wet strikt moet worden toegepast, is dat wel in de rechtspraak. Als je daar eenmaal begint met iets af te zwakken, wordt het hele gebinte van de rechtsstaat aangetast. Regels moeten gehouden worden en ze moeten voor ieder gelijk zijn, zonder aanzien des persoons. Als je, zoals ik, in een land verblijft (Zuid-Afrika) waar de regering en personen uit de regering vrijwel dagelijks processen aan hun broek krijgen, dan besef je hoe belangrijk een onafhankelijke én een strikt zuivere rechterlijke macht is. Een rechter die niet meer in dienst is, is onbevoegd en elke uitspraak mede in zijn naam is ongeldig.
(Herkomst b: Zie genoemde bij Bron en (1), hierboven)