‘Er staat geschreven: ‘Ik bleef vertrouwen, daardoor kon ik spreken.’ In datzelfde vertrouwen spreken ook wij, omdat we geloven en weten dat Hij die de Heer Jezus heeft opgewekt ook ons, net als Jezus, zal opwekken en ons samen met u naar Zich toe zal voeren.‘ (Uit 2 Korintiërs 4 de verzen 13-14)

Moeizaam proces…

Geciteerd 1: De (calvinistische) reformatie in Nassau Dillenburg verloopt moeizaam. De tegenstand onder de bevolking neemt sterk toe. De gebeurtenissen in de andere Duitse gebieden hebben daar invloed op. Verschillende predikanten laten duidelijk weten dat ze ook niet zo voor vernieuwing zijn.

Predikant Geldenauer wijst zijn gemeente in Herborn erop dat Luther, terwille van de zwakken in het geloof niet alle roomse gebruiken afschafte. Hij wijst erop hoe het daarna veel erger is geworden. Het gebod van God is niet rechtgedaan. Hij wijst zijn gemeenteleden vervolgens op het uitdrukkelijke bevel van de graaf. Ook hem zijn ze gehoorzaamheid verschuldigd.

Maar… kerkelijk Herborn wijst de voorgestelde veranderingen met beslistheid af. (1) Onder leiding van enkele woord- en penvoerders wendt men zich met een verzoekschrift tot de landsheer op de Dillenburg. Ze zijn meest arme, onverstandige mensen (1) en weten niet beter of “wij hebben naast de reine leer ook de heilige sacramenten rein en zuiver te houden“.
Dáár zouden ze graag mee door willen gaan en niets nieuws willen invoeren. Maar ook staat in de brief dat wanneer graaf Jan bij zijn besluit blijft dat hij dan maar een algemene synode bijeen moet roepen. Daar kan dan over de viering van het Avondmaal een beslissing worden genomen.

Na nog weer vele gesprekken met de kerkleden in Herborn wilde predikant Geldenauer met Kerst het heilig Avondmaal vieren. Het brood stond klaar om te breken. Geheel volgens Gods Woord. Geen altaar. Geen hostie. Maar de gemeente nam deze ‘nieuwigheden’ niet. Er ontstond een groot tumult. De kerkbezoekers waren met veel lawaai de kerk uitgestormd!

Dominee Pezelius – de Lutherse(!) hofprediker op de Dillenburg (2) – heeft toen aangeboden zijn ambtsbroeder te komen helpen. In maart heeft hij toen in Herborn gepreekt over de Avondmaalsleer. Met Luthers eigen woorden toonde hij aan wat de Bijbelse manier van Avondmaalviering is. Met de aanvoerders van het ‘verzet’ had hij vriendelijk doch dringend gesproken. En met succes! De gemeente van Herborn vroeg zelfs of Pezelius hun predikant niet kon worden. Hém wilden ze wel.

Steeds weer blijkt – zowel in Duitsland alsook in de Nederlanden waar graaf Jan stadhouder van Gelderland is geworden – dat het zo nodig is dat er geschikte predikanten gevonden worden en dat predikanten gesteund en geholpen worden om de vrede te bewaren en dat vooral ook door voortdurend gebed, waar graaf Jan zijn predikanten en raadsheren ook toe oproept:

“Wilt u ervoor zorgen, dat God de Almachtige overal in onze kerken voortdurend wordt gebeden, of het Hem behaagt zijn aangevangen werk te volbrengen en Zijn kerk in deze en andere landen te bewaren en steeds meer uit te breiden”.

Warm in het hart…

Geciteerd 2: In het tekort aan predikanten wordt gelukkig steeds meer voorzien, vooral ook in de Nederlanden. Pelezius mag ook melden, dat de reformatie in Nassau Dillenberg zélf zo wonderlijk doorzet. Het Heilig Avondmaal onder de Bijbelse tekenen van brood en wijn is in de stadskerk gevierd. En… tot nu toe had de oude gravin moeder Juliana van Stolberg niets willen weten van al die nieuwigheden. Maar nu?

“Afgelopen zondag is in de Dillenburger stadskerk het Heilig Avondmaal gehouden. Het werd zeer goed bezocht. Ook uw vrouwe-moeder, uw echtgenote en dochters en het personeel van de vrouwenkamer en het hof zijn tot de tafel des Heeren gegaan. Ook verscheidene burgers. Bij elkaar zestig personen”. (…) “Ik hoop , zo de Heere wil, dat het voorbeeld van uw moeder (waarom ik haar ook in de stadskerk heb gevraagd) veel goeds zal doen bij het andere gewone volk, dat zich vanwege de nieuwe gebruiken, tot nu toe ten dele afzijdig heeft gehouden”.

Het wordt graaf Jan, die al langere tijd in de Nederlanden verbleef, warm in het hart. Wat een vooruitgang in zijn geliefd graafschap! De Heere heeft grote dingen gedaan! Het verlangen naar huis wordt hem te sterk en doet hem in augustus besluiten naar huis af te reizen.

Al direct na zijn aankomst mag de graaf iets verheugends meemaken. Op 2 oktober wordt op de Dillenburg een grote kerkvergadering gehouden. Het is de tweede keer dat dit gebeurt. De vorige synode was in juli van dat jaar. Een geordend kerkelijk leven begint zich in Nassau-Dillenburg af te tekenen. Ook wordt het verzoek van predikant Geldenauer toegestaan. Pelezius wordt predikant van Herborn en Geldenauer neemt zijn plaats als hofprediker op de Dillenburg in.

Wanneer de graaf na drie maanden weer terugkeert naar de Nederlanden, in Gelderland, waar de graaf als stadhouder is aangesteld en daar aan reformatie gewerkt heeft en werkt hoort hij daar ook goede berichten. Er komen steeds meer geschikte predikanten naar Gelderland. (3) En aan het eind van 1578 vergaderen de meeste Gelderse gereformeerden in een eigen kerkgebouw. Een ware omwenteling vond plaats. Graaf Jan mocht daarbij een middel zijn in Gods almachtige hand.

(1) Herinner dat helaas ook geliefde predikanten, die door de vader van graaf Jan waren aangesteld, het veld hadden moeten ruimen voor predikanten die de ‘calvinistische leer en gebruiken’ liefst per direct wilden invoeren en in praktijk brengen. (zie ook (VII))
(2) Met name ook vanwege de wens van de moeder van de graaf was er toch nog steeds een lutherse predikant hofpredikant op de Dillenburg.
(3) O.a. predikanten die eerder uit de Palz verdreven waren, maar ook in Nederland geborenen die hun vaderland hadden verlaten om in Heidelberg te gaan studeren.

Zie ook de vorige/vervolg-blogs:

• ‘Apostolische wijsheid en geduld’ versus … (I)‘, (II), (III), (IV), (V), (VI), (VII), (VIII)
• Wordt nog vervolgd!

Bron citaten:  Hoofdstuk ‘Innerlijke verandering‘  *  uit ‘Graaf Jan van Nassau – Een krachtig vorst met kinderlijk vertrouwen’ – door N. Verdouw – Uitgeverij/Boekhandel Gebr. Koster – Barneveld.

* De citaten van het betreffende hoofdstuk zijn bewerkt:  gedeelten weggelaten of deels bewerkt. Er komt nog een verantwoording achteraf!

Bron afbeelding:  SlidePlayer