‘En zie, de Here stond bovenaan en zei: Ik ben de Here, de God van uw vader Abraham en de God van Isaak; het land, waarop gij ligt, zal Ik aan u en aan uw nageslacht geven. En uw nageslacht zal zijn als het stof der aarde, en gij zult u uitbreiden naar het westen, oosten, noorden en zuiden, en met u en met uw nageslacht zullen alle geslachten op aarde gezegend worden. En zie, Ik ben met u en Ik zal u behoeden overal waar gij gaat, en Ik zal u terugbrengen naar dit land, want Ik zal u niet verlaten, totdat Ik gedaan heb wat Ik u heb toegezegd.‘ (Uit Genesis 28 de verzen 13-15)

De in en van zichzelf machteloze mens…

Opgemerkt vooraf: We lezen in Genesis 28 dat Jakob, terwijl hij op de vlucht is en ligt te slapen, van God te horen krijgt wat Gód van plan is en met welke beloften Hij zich aan Jakob verbindt. Eerder – in Genesis 15 – lezen we over Abraham, hoe hij tijdens een diepe slaap van God te horen krijgt wat Hij van plan is (1) en hoe God Zich aan Abraham en zijn nageslacht middels een verbondssluiting verbindt. Zien we deze manier van handelen en spreken van God niet ook Heer-lijk (Goddelijk) gedemonstreerd bij het dopen van kleine pasgeboren kinderen, namelijk zoals die klein en machteloos (t.a.v. de voortgang van het koninkrijk van God in deze wereld) en (vaak ook) slapend de kerk binnen gedragen worden en dan bij het doopvont te horen/toegezegd (betekend en verzegeld!) krijgen hoe onze Drie-Enige God zich aan hen verbindt.

Uitleg vanuit het centrum…

Geciteerd 1: Het grondbeginsel dat alleen de Schrift het fundament van de theologie is, kenden ook de middeleeuwse scholastici, zij hebben dit inzicht methodisch beschermd en gestreden over de consequenties van dit principe voor de kerkelijke traditie. Het Schriftprincipe kon echter pas tot een Schriftpraxis worden, toen ontdekt werd dat de Bijbel niet een verzameling is van verschillende waarheden en bewijsplaatsen, maar dat ze een geheel eigen boodschap heeft die beslist over leven en dood en daarom vanuit haarzelf, vanuit haar centrum uitgelegd dient te worden.

Geciteerd 2: Wie op de goede manier wil luisteren naar de Schrift ziet zich gedwongen tussen de klippen door te varen. Enerzijds dreigt het gevaar alleen te horen wat men graag horen wil en anderzijds is de verleiding groot niet te horen wat men niet horen wil. Luther heeft dit alles eens op een niet mis te verstane wijze beschreven in een preek (!), die hij op zijn doopdag (!) hield: ‘Wie de Bijbel wil lezen, die moet er goed op letten, dat hij zich niet vergist, want dit geschrift laat zich ogenschijnlijk gemakkelijk uitbreiden – met allerlei theologisch en dogmatisch geschriften (AJ) – en gebruiken, maar het leidt niemand naar zijn eigen neigingen, maar het brengt mensen naar de Bron, dat betekent naar het kruis van Christus, dan zal het vast en zeker goed gaan en niet fout.’

De Schrift moet preek worden!

Geciteerd 3: De gedachte het kruis van Christus de maatstaf te laten zijn voor de uitleg van de Schrift, getuigt van reformatorische beslissingen die al voor de grote ommekeer (2) plaatsgevonden hebben. In de eerste tien jaren – zo vertelt hij, heeft hij de Bijbel tweemaal per jaar van begin tot eind gelezen. Zijn indringend bezig zijn met de Schrift leidde tot discussies over de juiste exegese, vervolgens tot de strijd met theologen en prelaten en tenslotte tot strijd om de kerk. (…) De Reformatie kon in die tijd zo diep binnendringen in het volk, omdat Luther uit het hem al lang vertrouwde Schriftprincipe een verrassende consequentie getrokken had. De Schrift moet preek worden!

Geciteerd 4: Onder druk van ketterijen werd de levende apostolische verkondiging voor vervalsing beschermd omdat ze in een boek – onze voor/door iedereen leesbare Bijbel, niet onze belijdenisgeschriften! (AJ) – werd vastgelegd. Dankzij de verkondiging wordt dit proces van conservering weer ongedaan gemaakt en uit de Schrift van toen ontstaat de verkondiging voor vandaag.

Geen papieren paus…

Geciteerd 5: De Bijbel is dus een noodzakelijk kwaad! Noodzakelijk is ze, omdat anders de geest van de mens zich als heilig uitgeeft, zonder dat ze als on-geest ontmaskert kan worden. ‘Een kwaad’ wordt de Schrift, wanneer ze als een papieren paus in heiligheid verstart (3), in plaats van als levend Woord in de kerk in het openbaar – in voor ieder verstaanbare taal (AJ) – gehoord te worden. Het Evangelie is weliswaar toevertrouwd aan vergeelde bladzijden, maar het zal met frisse woorden een blijde Boodschap worden.

(1) Abraham krijgt al te horen dat zijn nakomelingen eerst vierhonderd jaar lang onderdrukt zullen worden.
(2) Bedoeld wordt zijn ontdekking van ‘de gerechtigheid uit het geloof” (tijdens zijn colleges over de Romeinenbrief in 1516): ‘Pas in 1518 wordt het geloof zo zeer als vertrouwen uitgelegd, dat een Christen als biechteling zich volledig mag, maar ook moet, toevertrouwen aan het Woord over de kwijtschelding van schuld. Hij wordt nu ook opgewekt af te zien van zijn innerlijke (gemoeds)toestand: daarmee heeft hij ook de laatste voorwaarde laten vervallen.
(3) Lopen we niet ook met geschriften als (bijv.) ‘De Institutie’ en de ‘Nederlandse geloofsbelijdenis’ toch voortdurend het gevaar deze als ‘papieren pausen’ te zien en te gebruiken?!

Zie ook: ‘De eenvoud van Luther’s theologie… (I)’ en (2)

Bron citaten: ‘Maarten Luther – mens tussen God en duivel’ – Hoofdstuk V ‘De Doorbraak van de Reformatie’ – door Heiko A. Oberman (1930-2001), verkreeg een doctoraat in de theologie in Utrecht (1957) en was hoogleraar kerkgeschiedenis in Tübingen en Tucson (Arizona, USA).

‘Ik roep je dringend op, ten overstaan van God en van Christus Jezus, Die zal oordelen over levenden en doden, ik bezweer je bij Zijn komst en heerschappij: Verkondig de Boodschap*, blijf aandringen, of het nu uitkomt of niet, wijs terecht, straf en vermaan met alle geduld dat het onderricht vereist. (…) “Jij moet in alles nuchter zijn, je lijden aanvaarden, je werk als verkondiger van het Evangelie* doen, je dienende taak vervullen.‘ (Uit Timoteüs 4 de verzen 1-2 en 5)
* Zie bijv. Titus 3 de verzen 1-8

Bron afbeelding: jeffrandleman-com