‘Het Koninkrijk der hemelen is gelijk een zeker koning, die zijn zoon
een bruiloft bereid had.‘ (Uit Matteüs 22 vers 2)

Geciteerd 1: Luther en de Reformatie hebben bijgedragen aan de secularisatie door een scherpe scheiding te maken tussen de profane en de religieuze wereld, en dat betreur ik zeer. De Canadese filosoof Charles Taylor laat zien dat secularisatie niet zozeer een gevolg is van ontwikkelingen van de wetenschap, maar vooral van de Reformatie en de verlichte wetenschapsfilosofie.

Geciteerd 2: Vanuit het standpunt van Erasmus gezien is Luther het ongeduld in hoogt eigen persoon, een ongezeggelijke monnik, die niets geleerd heeft van de geschiedenis en een bedreiging vormt voor de zaak van vroomheid en ontwikkeling. Hij zaait immers twijfel met betrekking tot de zedelijke aanleg van mensen en tot de mogelijkheid om zich te verbeteren. Dat kan (immers) langzaam, maar zeker, want goede dingen hebben tijd nodig.
Tijd heeft de man uit Wittenberg echter niet. Niet voor een programma op lange termijn dat voorziet in een politiek van ontwikkeling en evenmin kan sprake zijn van een stapsgewijze overwinning van de barbarij die de vrede bedreigt. De oprichting van scholen en universiteiten is volgens hem een ‘goed ding’. Het behoort immers ontegenzeggelijk tot de plicht van een christelijke overheid in kerk, staat of stad zijn onderdanen te verzorgen, zodat zij met recht en reden een plaats kunnen vinden in hun wereld en geen willoze speelbal worden van hun machthebbers. Maar geen enkel ontwikkelingsprogramma zal in staat zijn een maatschappij zo te veranderen dat op aarde het vurig verlangde rijk van vrede en gerechtigheid politiek gestalte zal krijgen. Integendeel, in zijn profetie ziet Luther de donkere wolken van Gods gericht over een wereld opkomen, die naar het einde toegaat en die op duizend manieren in zichzelf verstrikt en verslaafd is, die vasthoudt aan eigen zelfstandigheid tegenover God, waagt te speculeren over de ‘zin der geschiedenis’ en te spreken over de vrije wil, zonder zich te kunnen bevrijden van de verlammende oerangst, machteloos opgesloten zit in de kerker van de wereldgeschiedenis die niet te doorgronden is.
Luther en Erasmus – twee werkelijkheden: niet Middeleeuwen hier en moderne tijd daar, maar interpretaties van mens en geschiedenis met uiteenlopende perspectieven en ervaringen treden aan de dag, waarvan geen van beiden duidelijk ‘achterhaald’ of ‘vooruitstrevend’ is.

Geciteerd 3: ‘God en de Schrift zijn twee dingen’ – Deze onderscheiding van Luther klinkt de middeleeuwse mens net zo vreemd en gewaagd in de oren als zijn volgelingen in het tijdperk van Renaissance en Reformatie. (…) Luther waagt het de distantie te accentueren: het zijn twee dingen – zoals de Schepper en het schepsel. (…) ‘De onvrije wil’ uit het jaar 1525 richt zich tegen de belangrijkste vertegenwoordiger van de Renaissance ten noorden van de Alpen – maar niet alleen tegen hem en zijn aanhangers toen en nu. Op dezelfde wijze worden die Schriftgelovigen aangesproken die de zijde van de Reformatie hebben gekozen en zich de leuze ‘Sola Scriptura’ eigen gemaakt hebben.
Het is een smalle richel die Luther hier bewandelt. Wie hem volgen wil wordt ingeleid in een leven tussen God en duivel, het vitale probleem van zijn theologie (beter: Schriftverstaan) waar Schrift, genade en geloof in hun alleen geldigheid zich steeds opnieuw tegenover elkaar verzekeren en verklaren.

NB. Lees heel hoofdstuk VII ‘Leven tussen God en duivel’ om bij de inhoud van de citaten 2+3 meer toelichting te krijgen.

Leestip: Matteüs 23 : 1-11.

Bron citaat 1: RD Cultuur & boeken | Huwelijk en seksualiteit – ‘Kardinaal Eijk: Diepe crisis rond huwelijk en seksualiteit’ – door Maarten Stolk

Bron citaat 2: ‘Maarten Luther – mens tussen God en duivel’ – hoofdstuk VII ‘Leven tussen God en duivel – Luther en het verlicht humanisme’ – door Heiko A. Oberman (1930-2001), verkreeg een doctoraat in de theologie in Utrecht (1957) en was hoogleraar kerkgeschiedenis in Tübingen en Tucson (Arizona, USA).

‘Want gij hebt niet ontvangen den Geest der dienstbaarheid wederom tot vreze; maar gij hebt ontvangen de Geest der aanneming tot kinderen, door Welken wij roepen: Abba, Vader.‘ (Uit Romeinen 8 vers 15)

Bron afbeelding: Pinterest