Hij zei: ‘Hebt u niet gelezen dat de Schepper de mens bij het begin mannelijk en vrouwelijk heeft gemaakt? En Hij vervolgde: ‘Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één worden; zij zijn dan niet langer twee maar één. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden. (Uit Matteüs 19 de verzen 4-6)

Geciteerd 1: Op de drempel van de Nieuwe Tijd leidden de geschriften van Desiderius Erasmus en Thomas More tot een verschuiving in het denken over huwelijk en seksualiteit. Hoewel beide denkers geen tegenstander waren van het celibaat, in tegendeel, achtten zij dit een voor velen te hoog gegrepen ideaal. Maarten Luther dacht langs dezelfde lijnen. Hij vond kuisheid pas zuiver als het niet alleen in de praktijk werd gebracht, maar ook werd gedragen door de geest. Omdat dit voor de meesten onbereikbaar is, moesten huwelijk – en seksualiteit daarbinnen – worden gezien als wezenlijke onderdelen van de schepping Gods.

Geciteerd 2: Wat Luthers theologie zo aanschouwelijk en aansprekelijk heeft gemaakt, was niet zijn oppervlakkige retoriek, maar verstrengeling van God met lichamelijkheid. Anders dan ooit voor en na hem heeft hij het Woord van God als scheppende kracht gezien (1): ‘God sprak en het was er‘. Gods Woord schept zinnelijke lichamelijkheid. De grote scholen uit de Middeleeuwen, het filosofisch idealisme van de moderne tijd en de op de existentie gerichte moderne theologie betrekken het ‘Woord’ van God op de ‘geest’ van de mens of op zijn geweten, maar altijd op het bewustzijn. De Middeleeuwen wordt de materialisering van de genade aangewreven en de Reformatie als getuige voor de ‘vergeestelijking’ van de mens opgeroepen.

Geciteerd 3: ‘Het Woord is vlees geworden‘ (Johannes 1 : 14), aldus verkondigt de evangelist Johannes het wonder van de geboorte van Christus. De theologie echter heeft dit vlees, afhankelijk van de confessie, veranderd in hetzij ‘kerk’ of ‘prediking’. Van deze verandering heeft Feuerbach gedacht dat het ging om het wezen van het Christendom.

Voor Luther is deze vergeestelijking, dit streven naar het ‘hogere’, juist het ‘on-wezen’ van het Christendom. De rechtvaardige vergeestelijkt zich niet in het geloof, maar leeft uit het geloof, en dit leven is door God geschapen en bedoeld. Om de eerste regel van de geloofsbelijdenis te kunnen funderen is de ervaring van een mensenleven noodzakelijk:
‘Wat bedoel je‘, vraagt hij in de grote Catechismus, ‘met het woord “Ik geloof in God, de Vader, Almachtige Schepper…”?
Antwoord: Dat bedoel en geloof ik, dat ik een schepsel van God ben, dat betekent dat hij mij gegeven heeft en onophoudelijk onderhoudt lichaam, ziel en leven, ledematen klein en groot, alle zinnen, inzicht en verstand…’.

Geciteerd 4: De door Luther voltrokken identificatie van ‘hogere’ en ‘lagere krachten’ in de mens toont aan dat er iets totaal nieuws is begonnen. Het verrassende – ook in de 16e eeuw bijzonder aanstootgevend – element is de belijdenis van de sexuele drijfveren als een kracht van God, ja, zelfs als Gods vitale aanwezigheid (in de mens/het schepsel – AJ).
De Schriftuurlijke basis voor zijn opvatting vindt Luther in een vers uit het boek Genesis dat zo belangrijk voor hem is geworden dat hij steeds opnieuw probeert het in goed Duits te vertalen. Uiteindelijk kiest hij voor de versie: ‘Het is niet goed dat de mens alleen is. Ik zal voor hem een hulp maken die om hem heen is‘ (Genesis 2 : 18).

Geciteerd 5: De volgende exegese van Luther (van deze tekst uit Genesis), die het fundament vormt van zijn gedachten over sexualiteit en huwelijk, markeert inderdaad een sprong welke een nieuw tijdperk inluidt: ‘Dit is het Woord van God, krachtens welke… de mannelijke, natuurlijke neiging tot de vrouw geschapen en onderhouden wordt. Dat mag niet door gelofte of wet gehinderd worden. Want het is Gods woord en werk.
Niet pas in het huwelijk maar in alle sexuele neigingen is de kracht van God aan het werk. Het huwelijk is alleen de juiste wijze om haar te gebruiken, de werkelijk geestelijke, door God ingestelde staat, om de sexualiteit te beleven. (…) Voor Luther is God in de aantrekkingskracht tussen man en vrouw zo levensecht aanwezig, dat hij het verbond tussen man en vrouw sticht en zelfs de geslachtelijke band van het huwelijk zelf is.

(1) Tot bij de viering van het Avondmaal met brood en wijn toe waarin wij Jezus lichaam en bloed deelachtig worden:

“De drinkbeker der zegening die wij zegenen, is die niet de gemeenschap van (met) het bloed van Christus? Het brood dat wij breken, is dat niet de gemeenschap van (met) het lichaam van Christus?” (1 Korintiërs 10 : 16)

Bron citaat 1:  historiek-net – ‘De status van het huwelijk in de late Middeleeuwen‘ – door Jeroen Savelkouls

Bron citaten 2-5: ‘Luther, mens tussen God en duivel’ – Hoofdstuk ‘X. In weerwil van de duivel: Vreugde in het huwelijk en vrede met de wereld‘ – van Heiko A. Oberman (bij leven hoogleraar kerkgeschiedenis)

‘Voor de ongehuwden heb ik geen voorschrift van de Heer, dus geef ik mijn mening, als iemand die door de barmhartigheid van de Heer betrouwbaar is. Ik meen dat het vanwege de huidige beproevingen voor een mens goed is te blijven wat hij of zij is. Hebt u een vrouw beloofd met haar te trouwen, verbreek die belofte dan niet; bent u niet gebonden aan een vrouw, zoek er dan ook geen. Het is weliswaar niet zo dat u door te trouwen zondigt, en ook wanneer een meisje trouwt zondigt ze niet, maar het huwelijk wordt een zware belasting die ik u graag zou besparen.
Wat ik bedoel broeders en zusters, is dat er maar weinig tijd rest. Laat daarom ieder die een vrouw heeft zo leven dat het hem niet in beslag neemt, ieder die verdriet heeft zo dat hij er niet door wordt beheerst, ieder die vreugde voelt zo dat hij er niet in opgaat, ieder die bezit verwerft alsof het niet zijn eigendom is, ieder die in deze wereld leeft alsof ze voor hem niet meer van belang is. Want de wereld die wij kennen gaat ten onder. (Uit 1 Korintiërs 7 de verzen 25-31)

Bron afbeelding:  SlidePlayer