‘Niet ieder die tegen Mij zegt: Heere, Heere, zal binnengaan in het Koninkrijk der hemelen, maar wie de wil doet van Mijn Vader, Die in de hemelen is. Velen zullen op die dag tegen Mij zeggen: Heere, Heere, hebben wij niet in Uw Naam geprofeteerd, en in Uw Naam demonen uitgedreven, en in Uw Naam veel krachten gedaan? Dan zal Ik hun openlijk zeggen: Ik heb u nooit gekend; ga weg van Mij, u die de wetteloosheid werkt!‘ (Matteüs 7 : 21-23)

Geciteerd 1: Het rechte geloof en het rechte leven kunnen dus nooit van elkaar gescheiden worden. Het is niet zo dat zij met elkaar in verbinding staan en op elkaar invloed uitoefenen, maar zij zijn ten allen tijde één; zij zijn twee zijden van één en dezelfde religie, wortelende in de levendmakende openbaring van God.
De brieven van de apostelen maken dat wel zeer duidelijk. Want zij zijn vol vermaningen en vermaningen willen niet alleen geloofd worden, maar ook opgevolgd en gehoorzaamd.

Kuyper en de wezen, proeve van ambtstrouw.

Geciteerd 2: Als predikant van de Hervormde Kerk in Amsterdam had Kuyper ook ambtelijke werkzaamheid in het ‘Weeshuis der Gemeente’. Wat hij daar vond en hoe hij zijn werk opvatte, schrijft hij in “Confidentie”, 1873. Hier treft ons zijn praktische zin en zijn opvatting van grondbeginselen en levenspraktijk zoals die beiden bijeen horen.
“Er zijn weinig deelen van mijn ambtelijke werkzaamheid”, zo schrijft hij, “waarbij ik zoo zichtbaren zegen van mijn God ervaren mocht, als ik op dit terrein telkens ondervond, en ik acht het ook te dier oorzake openbaarmaking schier (bijna) heilige plicht.
Bij mijn komst in dat huis vond ik deze stichting in moderne handen… Een vluchtige blik in de organisatie van dat huis toonde dan ook, dat uitnemendheid van materiële verzorging, helaas, gepaard ging met volstrekte afwezigheid van dat hogere beginsel, dat slechts daar werkt, waar de levende Christus zelf middelpunt is van alle levensuiting.
(…) ‘Uitstekende orde, maar meer door strenge tucht dan liefdekracht verkregen. Een orthodoxe school, maar een stel ietwes Groninger gebeden. Veel voorlezen uit de Bijbel, maar een Deugden-alphabet in de zalen prijkend.
(…) ‘Uit dien hoofde stond mijn besluit van meet af aan vast: alle macht die den Kerkenraad wettig ten dienste stond, moest te hulp geroepen om den Christus naar de Schrift tot bezielend element te maken van dit Godshuis. Aan dat beginsel toetse men mijn gedrag.’

Opgemerkt: Kuyper wordt dan in de gelegenheid gesteld om de jongens van het weeshuis catechisatie te geven, maar door omstandigheden werd hem later ook gegund om ieder die bij hem op catechisatie wilde gaan (ook de meisjes dus) les te geven. De predikant die eerder de meisjes catechisatie gaf liet toen heel zijn klas gaan en liet Kuyper op minder vriendelijke manier weten dat hij ze op tegenstand had voorbereid…

Geciteerd 3: ‘Alras bleek van dit beweren de droeve waarheid. Het catechiseren met deze kinderen was letterlijk niet te doen. De schriftelijke antwoorden, die ik ontving, vloeiden over van bitterheid tegen de orthodoxie en van smaad tegen de Kerkenraad. Eindelijk was er zelfs ééne, die mij openlijk brutaliseerde en hiermee het sein gaf tot een tegenmaatregel, dien ik reeds lang in den zin had.
Ik wilde vrijheid geen dwang, en verzocht daarom den Regenten slechts de zodanigen op mijn catechisatie te plaatsen, die dit vrijwillig verkozen. De uitslag was gelijk ik voorzien had, dat de grootere helft terugging.
Sindsdien heb ik met niet ééne van die meisjes een enkel woord gewisseld, tot ze zich uit eigen initiatief weer aanmeldden. Slechts wie uit eigen beweging terugkwam zou mijn leerling zijn, en zoo heel heerlijk heeft de Heer het stelsel van vrijheid ook ten dezen bekroond, dat ik nu onlangs het aandoenlijk oogenblik beleefde, om ze op enkele na alle op den belijdenis van den Christus te kunnen aannemen.
Achtereenvolgens waren ze met het verzoek tot toelating bij mij gekomen, en bij de meesten bespeurde ik, dat de herinnering uit het ouderlijk huis de macht was geweest, die tenleste een betere stem in de consciëntie (geweten) had doen klinken.
(…) Voeg daar nog bij, dat ook het meisje, dat door haar brutaliteit de stoot tot de splitsing gaf, sinds het huis verliet, maar na een diepe weg in zonde te zijn doorgegeaan, door moderne ervaring van het modernisme genezen, tenleste verootmoedigd tot den Christus is teruggekeerd, en ge zult begrijpen, gij die geestelijke dingen geestelijk weet te kennen, met wat dankbare vreugd aan Hem, Die alleen de harten bewerkt, ik mijn taak in deze stichting neerleg.’

Geciteerd 4: Tot zover Kuypers verhaal. Hoe krachtig komt hier zijn strijd des geloofs uit. Tenslotte staan al die kleine dingen, als kindervreugd op het Kerstfeest, en goed ingerichte slaapzalen, en afkeer van het ‘Deugden-alphabet’ en de ‘Groninger gebeden’, in dat ene grote verband van de herderlijke zorg, dat de Christus der Schriften hier in dat Weeshuis der Gemeente groot gemaakt zou worden.

Geciteerd 5: Kuyper had niet al de Orthodoxen in deze strijd des geloofs aan zijn zijde. Bij lange na niet. Daarover verwonderde hij zich terecht. Dat de modernen niet geloofden, “dat verloren gaat, wie uit den Zoon het leven niet ontving”, dat begrijpt Kuyper. “Maar”, zegt hij, “wat ik niet begrijp en nooit begrijpen zal, het is, dat men (de Orthodoxen) deze waarheid belijdt, deze waarheid aan anderen verkondigd, en nochtans eer berisping dan toejuiching veil heeft, zo men (zoals Kuyper deed) ook de ‘Kinderen der Gemeente’ voor een kiezen tegen dien Zoon zoekt te behoeden.”

Bron citaat 1: woorden geciteerd uit de inleiding van ‘Uit de practijk der Godzaligheid‘ door dr. J.G. Woelderink.
(1956, Uitgeverij Guido de Brès – ’s Gravenhage)

Bron citaten 2-5:  woorden geciteerd uit hoofdstuk ‘Kuyper en de wezen, proeve van ambtstrouw‘ van ‘Uit de geschiedenis der kerk‘ door A. Janse
(1966, Uitgeverij “De Vuurbaak” – Groningen)

Bron afbeelding: Pinterest