‘Het was Gods bedoeling dat ze Hem zouden zoeken en Hem al tastende (a) zouden kunnen vinden, aangezien Hij van niemand van ons ver weg is. Want in Hem leven wij, bewegen wij en zijn wij.’ (Uit Handelingen 17 de verzen 27-28)

Geciteerd 1: U schrijft dat kerkgeschiedenis duidelijk kan maken om welke redenen mensen en kerken uit elkaar gingen én misschien kan helpen wegen te wijzen om kerken weer bij elkaar te brengen. Wat kan uw kerkverband, de diep verdeelde Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), daarmee?
„Ik denk dat je veel van kerkgeschiedenis kunt leren. Het conflict tussen Luther en Zwingli over het avondmaal had er veel mee te maken dat er twee mensen tegenover elkaar stonden die qua karakter, afkomst, opleiding en nationaliteit heel verschillend waren.

Opgemerkt 1: Zijn het werkelijk deze door professor Selderhuis genoemde factoren geweest die maakten dat men zich in de geformuleerde standpunten t.a.v. het Avondmaal zich niet kon verenigen?

Geciteerd 2: Godsdienst gesprek te Marburg, 1529. (1)
Ten vijftiende geloven wij en houden allen betreffende het Avondmaal van onze lieve Heere Jezus, dat men beide gestalten [zowel brood als wijn] volgens de instelling moeten gebruiken; (…) dat ook het sacrament van het altaar [=Avondmaal], een sacrament is van het ware lichaam en bloed van Christus, en de geestelijke (!) nuttiging van het genoemde lichaam en bloed voor iedere christen vooral nodig is. Hetzelfde zeggen wij over het gebruik van het sacrament, zoals het Woord van God, de Almachtige, het gegeven en ingesteld heeft, om daardoor de zwakke gewetens tot geloof en liefde te bewegen, door de Heilige Geest.
Hoewel wij op deze tijd geen overeenstemming hebben bereikt – namelijk of het ware lichaam en bloed van Christus lichamelijk (!) in het brood en de wijn is (2) – dan moet toch de ene partij tegenover de andere christelijke liefde betonen, in zoverre ieders geweten maar kan verdragen, en moeten beide partijen tot God de Almachtige ijverig bidden, dat Hij ons door Zijn Geest in het juiste begrip wil bevestigen. Amen.

[Maarten Luther: Das Marburger Gespräch und die Marburger Artikel, 1529, vgl. WA 30.3, 169,4 – 171,8]

(1) Landgraaf Filips van Hessen nodigt Luther in de herfst (oktober) van 1529 uit te Marburg, om met Zwitserse geloofsgenoten te spreken over de onderlinge theologische verschillen. Het overleg mislukt: over veertien punten (waaronder de Doop) vindt men een gemeenschappelijke formulering, maar over het Avondmaal (het vijftiende punt) bereiken Luther en Zwingli geen overeenstemming.
(2) Luthers belijden [= Gods Woord naspreken] t.a.v. het Avondmaal komt in het kort hierop neer: Christus is lichamelijk aanwezig in brood en wijn (consubstantiatie). Er vindt echter geen stoffelijke verandering (transsubstantiatie) van brood en wijn plaats. (3)
(3) Luther in een brief (1537!): ‘We denken daar aan geen opvaren of neerdalen dat daarbij zou plaatsvinden, maar blijven gewoon en eenvoudig bij Zijn woorden ‘dit is Mijn lichaam…’ en ‘dit is Mijn bloed…’. Maar zoals reeds gezegd, wanneer we elkaar hierin niet geheel verstaan, dan is dit het beste, dat wij tegenover elkaar vriendelijk zijn en altijd het beste voor elkaar verwachten [hopen], totdat het vuile en troebele water bezonken zal zijn.’ Lees meer over de brief in deze blog: ‘Luther en het Avondmaal…‘

(a) ‘Een week later waren de leerlingen weer bij elkaar en Tomas was er nu ook bij. Terwijl de deuren gesloten waren, kwam Jezus in hun midden staan. (b) ‘Ik wens jullie vrede!’ zei hij, en daarna richtte hij zich tot Tomas: ‘Leg je vingers hier en kijk naar mijn handen, en leg je hand in mijn zij. Wees niet langer ongelovig, maar geloof.’’ (Uit Johannes 20 de verzen 26-27).

(b) ‘Zo staat er ook geschreven: “De eerste mens, Adam, werd een levend aards wezen. Maar de laatste Adam werd een levendmakende geest. Niet het geestelijke is er als eerste, maar het aardse; pas daarna komt het geestelijke. De eerste mens kwam uit de aarde voort en was stoffelijk, de tweede mens is hemels. Ieder stoffelijk mens is als de eerste mens, ieder hemels mens is als de tweede. Zoals we nu de gestalte van de stoffelijke mens hebben, zo zullen we straks de gestalte van de hemelse mens hebben.’ (Uit 1 Korintiërs 15 uit de verzen 35-58 : 45-49)

Opgemerkt 2: Ook ons stoffelijk bestaan is al zeer geestelijk, omdat God ‘van niemand van ons ver weg is, want in Hem leven en bewegen wij’ en zie ook het belijden van Psalm 139 en Jesaja 55 : 10-13 en Psalm 104 : 27-30. In en door het brood en wijn van het Avondmaal wil de Heilige Geest ons daadwerkelijk deel laten hebben aan het geestelijke lichaam van Christus en kunnen wij het Paulus nazeggen: ‘Daarom verliezen wij de moed niet, maar al vervalt ook onze uiterlijke mens, nochtans wordt de innerlijke van dag tot dag vernieuwd. Want de lichte last der verdrukking van een ogenblik bewerkt voor ons een alles verre te boven gaand eeuwig gewicht van heerlijkheid, daar wij niet zien op het zichtbare, maar op het onzichtbare; want het zichtbare is tijdelijk, maar het onzichtbare is eeuwig.’

Opgemerkt slot: Luther had een goed verstand, maar toch wilde hij voor het geloof het menselijk intellect niet leidend laten zijn. Dat lijkt me nog de beste verklaring voor het (blijvende) verschil van inzicht tussen Luther en Zwingli.

Zie ook nog deze ‘vervolg blog’: ‘Ons (eenvoudig) houden aan “wat geschreven staat”…‘
en ook ‘Waarom we dopen en Avondmaal vieren…’

Bron citaat: RD Interview | Kerkgeschiedenis – ‘Trots op de Nederlandse kerkgeschiedenis? Dat mag best, vindt prof. Selderhuis’ – door Maarten Stolk.

‘Wie mijn lichaam eet en mijn bloed drinkt, blijft in Mij en Ik blijf in hem/haar.‘
(Uit Johannes 6 vers 56)

Bron afbeelding: One Walk – with Jesus