‘Ik zeg jullie, mijn vrienden, vreest hen niet, die het lichaam doden en daarna niets meer kunnen doen. Ik zal jullie tonen, Wie voor Wie jullie ontzag zullen hebben. Vreest Hem, Die, nadat Hij gedood heeft, macht heeft om in de hel te werpen. Voorwaar, Ik zeg jullie, vreest Hem! (…) Wanneer zij jullie brengen voor de synagogen en voor de overheden en de machthebbers, maakt je niet bezorgd, hoe of wat je ter verdediging zult zeggen. Want de Heilige Geest zal je op het daarvoor geëigende ogenblik leren, wat er dán gezegd moet worden.‘ (Uit Lukas 12 de verzen 4-5 en 11-12)

Geciteerd 1: „De Brès, een rondtrekkende prediker, schreef ”Le baston” (1) als een handboek voor zijn gemeenteleden, die verspreid in de Zuidelijke Nederlanden woonden. Zeg maar tussen Antwerpen en Lille. Ze moesten zich verdedigen tegen de rooms-katholieke overheid, weerbaar zijn, maar ook de confrontatie kunnen aangaan.

Opgemerkt 1: Moesten de gelovigen werkelijk zo weerbaar zijn en hun RK-medegelovigen of zelfs de inquisiteurs de mond kunnen snoeren of werd er toch een andere houding van hen gevraagd? Was een eenvoudig getuigenis, zoals zij dat zelf zo nodig zouden kunnen geven, niet genoeg? Maarten Luther heeft bijvoorbeeld juist helemaal niet zo willen benadrukken dat de ‘Paapse mis’ wel ‘vervloekte afgoderij’ genoemd moest worden. De Augsburgse Confessie zocht juist de eenheid met de RK en haar gelovigen te benadrukken en te behouden. (2)

Geciteerd 2: Er verschenen meer boeken met citaten van kerkvaders, onder anderen van Martin Bucer en Thomas Cranmer. Hoe uniek is dat van De Brès? „Niet uniek, want dergelijke bloemlezingen van Bijbelteksten en citaten van kerkvaders waren een bekend genre: ”florilegia”. De uitgave van De Brès is wel weer interessant omdat het een versie voor de gewone man is, in de volkstaal geschreven. Hij populariseerde deze boeken.

Opgemerkt 2: Het stemt me helemaal niet zo vrolijk en blij, te horen dat Guido de Brés zo terugvalt op citaten van kerkvaders (die hij blijkbaar voor het merendeel niet eens zelf gelezen heeft). We weten dat Maarten Luther zich op de rijksdag te Worms – waar zelfs de hele geleerde kerkelijke wereld van die dagen bijeengekomen was – niet heeft beroepen de kerkvaders – daar konden ze nog jaren over discussiëren, hoe je die ‘lezen’ moest – maar op wat Hij uit Gods Woord Zelf geleerd had. En dat kon en wilde hij niet herroepen. En nu zouden allerlei pas bekeerde leken zich met citaten van kerkvaders tegen de inquisiteurs moeten verweren?

Geciteerd slot: In verschillende paragraafjes heeft De Brès vervolgens de eigenschappen van God in kaart willen brengen.

Opgemerkt slot: Wanneer de gelovigen dat in kaart brengen van de eigenschappen van God nodig zouden hebben gehad, dan hadden onze Heer en/of de apostelen dat wel voor ons gedaan, maar die komen er niet mee aanzetten. Gods Woord dat verkondigd wordt in en aan de gemeente is levend en krachtig in de harten van de (gelovige) hoorders door het werk van de Heilige Geest! (3)

* Gods Woord is een stok en staf voor de schapen om ze te corrigeren, niet een hulpmiddel dat schapen kunnen gebruiken om wolven mee te verslaan. Daar kunnen de schapen maar beter voor vluchten. En wanneer ze dan toch weerloos en verwond onder de bekken van de wolven neerliggen, kunnen ze maar beter het voorbeeld van hun Heiland navolgen.

(1) Wat zeg je als protestant tegen inquisiteurs die je over het heilig avondmaal of de rechtvaardiging door het geloof ondervragen? Guido de Brès schreef er een handzaam boekje voor: ”Le baston de la foy chrestienne”, de stok of staf van het christelijk geloof.
(2) Zie deze blog: nr 6 uit een serie van 8.
(3) Zie hierbij 1 Korintiërs 14 : 25-25 en Hebreeën 4 : 12

Prof. Moehn bestudeerde de tekst van ”Le baston” tot op de punten en komma’s. Waarom koos De Brès voor bepaalde onderwerpen, hoe beschreef hij die, waar kwamen zijn citaten vandaan en hoe werd het boek gebruikt? Ruim tien jaar werkte de bijzonder hoogleraar geschiedenis van het gereformeerd protestantisme vanwege de Gereformeerde Bond aan de Protestantse Theologische Universiteit in Amsterdam aan de eerste wetenschappelijke uitgave van ”Le baston”. Het boek, met de oorspronkelijke teksten en Engelstalige aantekeningen, telt zo’n 1200 bladzijden en verschijnt eind deze maand bij de gerenommeerde uitgever Librairie Droz in het Zwitserse Genève.

PS. 
In een artikel hierover in de Waarheidsvriend (16/2024, 18 april) valt te lezen: ‘Het is de hoogleraar wel opgevallen dat de Brès zich in de Geloofsbelijdenis veel minder op de kerkvaders beroept dan we zouden verwachten op basis van zijn studie naar de kerkvaders.” Is er misschien sprake geweest van voortschrijdend (Bijbels) inzicht bij Guido de Brès?

Bron citaten: RD Kerk 7 religie – ‘De Brès’ stok van het geloof is soms om mee te slaan’ – door Maarten Stolk.

Bron afbeelding: WMTLC Fear Busters